گردشگری رویداد - گردشگری نوین

لاله واژگون در نقش سرستون‌های ساسانی‌ها هم در موزه طاق بستان در کنار نقش پادشاه ساسانی دیده می‌شود . گویند این گل در آن زمان که گلوی سیاووش با تیغ تیز گرسیوز آشنا می‌شد ، شاهد ماجرا بود . از پس آن اندوه ، گلگونه رخ ، سر به زیر افکند تا آرام آرام اشک بریزد بر بی گناهی سیاوش .

چو سرو سیاوش نگونسار دید

سراپرده دشت خونسار دید

بیفکند سر را ز انده نگون

بشد زان سپس لاله واژگون

لاله واژگون به عنوان یک اثر طبیعی ملی از تاریخ ۲۷ / ۱۱ / ۱۳۷۵ به مجموعه میراث طبیعی تحت مدیریت سازمان حفاظت از محیط زیست پیوست . لاله واژگون چهارمین اثر طبیعی ملی ایران است و محلی که از لاله های واژگون به شکل رسمی حفاظت می شود در بخش فارسان استان چهار محال و بختیاری واقع گردیده است . این ناحیه از کوه پایه های زردکوه بختیاری است و جنب منطقه صمصامی قرار گرفته است . البته محدوده رویش این گل در منطقه زردکوه فقط به نواحی دهستان صمصامی و کوه میلی محدود نمی شود و در مناطق چلگرد و کوهرنگ هم یافت می شود . از مهمترین گونه های گیاهی این منطقه به غیر از لاله واژگون می توان از کرفس کوهی و از گونه های جانوری می توان از بز کوهی و پلنگ نام برد .

اما غیر از این منطقه ، لاله های واژگون در نواحی دیگری از ارتفاعات زاگرس و حتی البرز رویش دارند . برخی منابع از رشد لاله واژگون در مناطقی از استان خراسان شمالی و نواحی اطراف شهرستان شیروان خبر می دهند . ارتفاعات سبلان هم شاهد رشد این گیاه ارزشمند است . در پاوه و اورامانات هم لاله واژگون می روید و به این گل اشک سیاوش می‌گویند . کردهای غیور اسم «« نان بر »» را بر این گل گذاشته اند و این بدان معنی است که هرکس آن را بچیند از رحمت و برکت الهی دور می شود . استان لرستان و دامنه های زیبای اشترانکوه هم میزبان این یادمان بی گناهی سیاوش است . از دیگر مناطق لرستان هم خبر حضور لاله های واژگون به گوش می رسد . در قسمت غربی استان اصفهان و در محل تلاقی استان های اصفهان ، لرستان و چهارمحال و بختیاری ، شهرستان های فریدون شهر و خوانسار هم پذیرای دشت های بسیار بزرگ و زیبایی از لاله های نگونسار است . استان چهار محال و بختیاری هم به عنوان مهد و منبع اصلی این گل ها شناخته می شود که می توان گفت اکثر نقاط این استان در اردیبهشت ماه لاله ها را خواهند دید . بخش جنوب غربی استان اصفهان و در شهرستان های دهاقان و سمیرم هم به دلیل همسایگی با چهار محال و بختیاری این گل ها رویش دارند . در نهایت استان کهگیلویه و بویر احمد و کوه پایه های دنا که به پادنا هم معروف هستند ، جنوبی ترین رویشگاه های رسمی لاله واژگون در کشور می باشند . البته هنوز هم مناطقی هستند که این گل را در خود پرورش می دهند ولی از آنها نامی به میان آورده نشده است . شاید در شمال استان فارس هم بتوان لاله های واژگون را پیدا کرد .

به هر حال کوهستان زاگرس و مناطق لرستان و بختیاری و بخش‌هایی از مناطق همجوار این دو استان عمده ترین رویشگاه های لاله‌های واژگون هستند . گلستان کوه در خوانسار ، ارتفاعات اشترانکوه لرستان و کوه‌های صمصامی در چهار محال و بختیاری بیشترین انبوهی از این گلها را در خود جای داده اند .

خیلی ها عقیده دارند لاله واژگون فقط در ایران به شکل طبیعی رویش دارد و گل بومی ایران است . اما برخی اخبار حاکی از آن است که لاله واژگون به شکل طبیعی در کوه پایه های هیمالیا ، برخی کوهستان های کشورهای شرقی ایران ، منطقه قفقاز و کوه های ترکیه رشد و نمو دارد . اين گياه نخستين بار در سال ۱۵۷۶ ميلادي به وسيله جهانگردان اروپايي از ايران به اتريش برده شد و در باغهای ثروتمندان و خاندان سلطنتی به شکل مصنوعی پرورش يافت .

از سده ۱۹ ميلادی هم كشت آن در هلند نيز رواج يافت و امروزه لاله واژگون به صورت دست کاشت و غیر طبیعی و در مقدار نسبتا زیاد در اروپا یافت می شود . نكته جالب توجه و تاسف‌بار اين است كه در ايران بيش از ۱۷۰ گونه لاله به طور طبيعي رشد و نمو مي‌كند ، حال آنكه هلند به سرزمين لاله‌ها مشهور است . با رویه ای که اکثر ما پیش گرفتیم شاید زمانی برسد که این گل ها در اروپا به صورت طبیعی رشد پیدا کنند و ما به دنبال بقایایی از آنها بگردیم .

لاله‌های واژگون یکی از ۱۲ هزار گونه گیاهی شناسایی شده در کشور است که زیبایی آنها نفس را در سینه حبس کرده و کمتر کسی است که آرزوی دیدن آنها را در آغازین فصل سال نداشته باشد . این گل سازگاری زیادی با دامنه های سنگلاخی و صخره‌ای دارد و در صورت عدم تخریب به واسطه دام و انسان حتی ۱۰ هزار شاخه از آن را در یک دشت می‌توان مشاهده کرد .

چرای احشام ، تخریب زیستگاه برای ایجاد اراضی کشاورزی ، برداشت مستقیم این گیاه و عرضه به بازار مهم‌ترین عوامل تهدید لاله های واژگون است .

لاله واژگون دهاقان

اصفهان / خبرنگار « ايران » : كمياب ترين نوع لاله واژگون «زرد رنگ» در منطقه آستانه دهاقان در استان اصفهان رشد می كند .

سيروس محمودي فرماندار دهاقان با بيان اين مطلب اظهار داشت : منطقه گردشگری ، تفريحي آستانه يكي از مناطق انگشت شماري است كه داراي لاله هاي واژگون زرد رنگ است . اين در حالي است كه نوع قرمز و نارنجی رنگ اين نوع لاله در بسياری از مناطق رشد مي كند ، اما نوع زرد رنگ آن متفاوت تر و كمياب تر از بقيه گونه هاي آن است كه در دهاقان رشد می كند . وی با اشاره به اينكه ورود دامداران در پيش از وقت موعود به منطقه آستانه سبب فرسايش و نابود شدن اين گياه و گونه گياهي مي شود ، افزود : دامداران نبايد برای چرای دام هاي خود تا پايان خرداد ماه وارد اين منطقه شوند. علي سجادي معاون اداره منابع طبيعي دهاقان با اشاره به مشخصات گل هاي لاله واژگون منطقه آستانه ، گفت : بوي لاله هاي اشك چندان مطلوب نيست و اين گونه گياهي به خاطر رنگ و فرم در برابر سرما مقاوم است . وی افزود : با اين وجود عمر اين گياه زيبا سه هفته بيشتر نيست . ضمن آنكه اين گونه گياهي برگ هايي كشيده و مجتمع دارد و گياهي سمي است و گوسفندان آن را تا زماني كه نخشكيده باشد نمي خورند اما اتومبيل و پاي افرادي كه براي ديدن مي آيند در كنار اين گل موجب خوردگي آن شده و رفته رفته سبب فرسايش خاك مي شود .

لاله مظلوم

اگر لاله واژگون گیاه منحصر به فرد و ملی ایران نباشد مطمئنا نام لاله واژگون با نام ایران پیوند خورده است . لذت دیدن این افسونگر محجوب در خطه ای که خون مردان و زنانش آن را آباد کرده است با هیچ لذتی قابل مقایسه نیست . اما این گل فقط چند سالی است که مورد توجه قرار گرفته است و شاید تا همین ده پانزده سال پیش کسی به درستی لاله نگونسار را نمی شناخت . اخبار رسانه ها به خصوص تلویزیون ، وب سایت ها و وبلاگ ها ، اشک مریم یا اشک سیاوش را بیش از پیش به ایرانیان شناساند و همین باعث تمایل جمعیت عظیمی از مردم برای دیدار با این زیبای زودگذر شد . این اصلا اشکالی ندارد که لاله واژگون مورد بازدید واقع شود و بتوان از طریق آن به صنعت گردشگری کمک کرد ولی مانند همه چیز در ایران که فرهنگ آن بعد از خودش می آید ، سرازیر شدن مردم به دشت های لاله برابر شد با تخریب زیستگاه این گیاه بی نظیر .

شاید لاله واژگون مظلومیتش را از سیاوش به ارث برده است . گیاهی که هر ساله مورد بی مهری ایرانیان قرار می گیرد . وقتی هم که عرضه آن به بازار با استقبال رو به رو شد ، فرصت طلبان و بهتر و درست تر بگویم ، دزدان بی شرف به جان لاله ها افتادند و برای خود کاسبی ای حرام ترتیب دادند .

تنها مشکل ما ایرانیان این است که فکر می کنیم دزدی تنها از دیوار مردم بالا رفتن است . در صورتی که دین ما حتی گرفتن بوی خوب هوا از دیگران را هم دزدی می داند . و امروزه مشخص شده است یک منطقه در جهان علاوه بر اینکه به مردم و بومیان آن منطقه تعلق ندارد بلکه به مردمان آن کشور هم تعلق ندارد . امروزه لاله واژگون نه مال من است و نه مال شما و نه مال هیچ انسان دیگری بر روی کره زمین . بلکه مال همه انسان هاست و همه وظیفه دارند از آن نگهداری کنند و از تخریب آن جلوگیری کنند . آیا کسی می داند چه تعداد انسان در جهان وجود دارند که علاقه مند هستند لاله های واژگون را از نزدیک ببینند و چه کسی می داند از طریق این گل ، چقدر می توان به اقتصاد کشور کمک کرد ؟؟

متاسفانه خیلی از افرادی که لاله ها را از بین می برند ناآگاهانه دست به چنین کاری می زنند و خیلی مراقبند که خدای نکرده پول حرام وارد زندگیشان نشود و اگر آنها را دزد خطاب کنی کمترین بلایی که به سرت می آورند مرگ است . اما واقعا و حقیقتا آنها دارند دزدی می کنند حتی اگر با له کردن یک شاخه لاله واژگون باشد و این دزدی از بیت المال نه مسلمانان بلکه همه مردم جهان است . اگر یک نفر به جایی که لاله واژگون پرورش می دهند دست برد بزند و تمام لاله های آنجا را بدزدد ، بهتر از این است که شاخه ای از آنها را در یکی از دشت های محل زیست آنها بچیند . اگر هم کسی سهوا دچار چنین اشتباهی شد یا بعدا از کار خود پشیمان شد می تواند به سازمان منابع طبیعی مراجعه کند و مبلغ خسارت را پرداخت نماید .

در ایران فقط در منطقه زردکوه است که از لاله ها مراقبت می شود ولی در دیگر مناطق مراقبت آن چنانی صورت نمی گیرد . مثلا در منطقه دهاقان فقط یک سالی است که بحث مراقبت از لاله ها به طور جدی اعمال می شود . البته مراقبت که می گویم فقط در روزهای جمعه توسط چند نفر از اعضای هلال احمر و منابع طبیعی صورت می گیرد و یک سرباز هم به عنوان نیروی انتظامی در آن حوالی می چرخد . فقط هم منطقه بالای تخت چمن را پوشش می دهند و دشت و کوهپایه های مرکز منطقه آستانه که اتفاقا میزان بیشتری گل را در خود جای داده است به حال خود رها کرده اند . و نکته تاسف بار اینجاست که اغلب افرادی که عمل مراقبت را انجام می دهند یا به دیگران توصیه می کنند که لاله ها را از بین نبرند ، خود در مقام تخریب گران لاله ها برمی آیند یا به آشنایان و دوستانشان مکان و زمان مناسب چیدن این گل ها را می آموزند .

و با این مراقبت گسترش لاله ها راه به جایی نخواهد برد . شما می توانید در یک روز به غیر از جمعه با یک وانت به قلب منطقه بروید و پشت وانت را پر از لاله کنید و کنار جاده آسفالت بایستید و تمام آنها را بفروشید . کسی هم کاری به کارتان ندارد . که چنین رفتاری در سال های گذشته مشاهده شده است و افرادی از شهرستان مجاور دهاقان ، تعداد بسیار بسیار زیادی از این گل ها را به شهر خود برده اند و آنها را به فروش رسانده اند و با افتخار هم اعلام می کردند که درآمد خوبی از این کار بدست آورده اند . برخی هم گل ها را فقط برای نگهداری چند روزه در منزل خود می چینند . شاید چیدن این گل ها حتی در تعدادی که مشکل حمل برای دزدان داشته باشد امری نسبتا منطقی به نظر برسد ولی له کردن آنها کاملا عجیب است . برخی از گردشگران که از شهرستان مجاور به این منطقه می آیند فقط و فقط به دلیل یک کینه دیرینه قدیمی و به خاطر حرف مشتی انسان که از این اختلاف ها سود می برند ( که در بقیه مناطق کشور هم چنین اختلافاتی پیدا می شود ) شروع به تخریب این منطقه می کنند . تنها به یک دلیل : چرا دهاقان دشت لاله ها دارد و ما نداریم !!!!! دیگر کار تا چه حد وخیم است که افرادی با ریختن نفت به زیر لاله ها ، آنها را از بین می برند .

همین اعمال و رفتار باعث شد در سال ۱۳۸۹ حدود ۷۰ درصد لاله های واژگون دهاقان توسط عوامل انسانی از بین برود . برخی از سایت های خبری هم از وضع تاسف بار منطقه آستانه و تخریب لاله ها خبر منتشر کردند ولی کو گوش شنوا .....

اگر قانون درست و محکمی برای جلوگیری با این دزدی بزرگ وجود داشت شاید اوضاع فرق می کرد .

فقط می توانم بگویم که هر کسی می خواهد هر بلایی بر سر لاله ها بیاورد می تواند از سازمان منابع طبیعی پیاز این گیاه را تهیه کرده و در هر ملک شخصی که می خواهد بکارد و با رسیدگی به آنها تعداد آنها را افزایش دهد و آن زمان از داشتن آنها در خانه اش لذت ببرد یا از آنها درآمد زایی کند . اما هرگونه تخریب لاله واژگون حتی اگر در کنار چادر محل زندگی شما روییده باشد ، مساوی است با دزدی از مال و حق میلیون ها یا حتی میلیاردها نفر که فقط آرزو دارند چند لحظه ای دشت لاله های واژگون را ببینند و تنها چند عکس از این آیت استوار خدا بگیرند .

درست است که تمام این تخریب ها وجود دارد ، اما همان ۳۰ درصد باقی مانده آن قدر زیبا است که نمی توان قید دیدن آن را زد . البته اگر لاله ها حفظ شوند سال به سال تعداد بیشتری از آنها را خواهیم دید . در میان مسئولان کسانی پیدا می شوند که واقعا علاقه مند و دلسوزند . مردمی هستند که علاوه بر اینکه خود کاری به لاله ها ندارند به دیگران هم توصیه می کنند آنها را از بین نبرند . از همان شهرستان مجاور افرادی به این منطقه می آیند که عاشق ایران هستند و برایشان منطقه یا شهر فرقی ندارد . آنها از آسیب رساندن به لاله ها جلوگیری می کنند . و خود خدا که حافظ همه چیز است گون های پر از تیغ را نگهبان لاله ها کرده است یا برخی از آنها را جایی رویانیده است که دست هر کسی بدانها نمی رسد .

امیدواریم روزی بیاید که همه بفهمند لاله های واژگون فقط در دشت و در کنار آواز عاشقانه پرندگان زیبایند ...

( در مطلب بعدی ، گزارش سفر چند روز پیش به منطقه آستانه دهاقان و دیدار از یک گیاه کمیاب را پست خواهم کرد )

برگرفته از سایت : حامی گرگهای ایران