گردشگری رویداد - گردشگری نوین

جشن شهریورگان: زادروز داراب (کورش؟) و مرگ مانی

شهریور‌روز از شهریورماه یا چهارمین روز این ماه، برابر است با جشن شهریورگان که از آیین‌ها و مراسم وابسته به آن هیچگونه آگاهی در دست نیست. برگزار نشدن آیین‌های جشن شهریورگان توسط ایرانیان در زمانی طولانی، موجب شده است تا همه جزئیات آن به فراموشی سپرده شود و حتی در متون کهن نیز آگاهی‌های چندانی در باره آن فرا دست نیاید.

نام شهریور در متون اوستایی به گونه «خْـشَـتْـرَه ‌وَئیریَـه» آمده که به معنای تقریبی «شهر و شهریاری (شهرداری) آرمانی و شایسته» است. چنین می‌نماید که این اندیشه‌ و آرمان، خاستگاه نظریه‌های افلاطون و فارابی در زمینه «آرمان‌شهر» یا «مدینه فاضله» بوده باشد. نام شهریور چند بار به همین معنا در «گاتها»ی زرتشت نیز آمده است و بعدها در اوستای نو، او را به گونه‌ای تشخص‌یافته به پیکر یکی از امشاسپندان در می‌آورند.

بر اساس متون ایرانی، جشن شهریورگان یا چهارم شهریورماه، با زایش و مرگ دو نفر از تأثیرگذارترین شخصیت‌های تاریخ ایران همزمان است: زایش داراب و مرگ مانی.

خلف تبریزی در «برهان قاطع» (جلد سوم، ص ۱۳۱۶) از این روز به عنوان زادروز داراب نام می‌برد. با توجه به پاره‌ای اشاره‌های تاریخی و شباهت‌های داستان داراب در شاهنامه فردوسی و دیگر تاریخ‌نامه‌های ایرانی با گزارش‌های مورخان یونانی و ایرانی در باره کورش بزرگ، می‌توان احتمال ضعیفی در باره اینهمانی داراب و کوروش را پیش کشید. ممکن است منتسب دانستن زادروز داراب یا کورش به روز شهریورگان که بر شهریاری آرمانی و شایسته دلالت دارد، یادمانی از خاطره پادشاهی کورش بزرگ در یاد مردمان و تاریخ‌نگاران بوده باشد.

اما از سوی دیگر متون مانوی (متن  ce  و p   به زبان پارتی) از این روز به عنوان روز جانباختن مانی یاد کرده‌اند:

«(مانی) با شادی بزرگ و با خدایان روشنی‌ها و با نوای چنگ و سرود شادی پرواز کرد . . . و جاودان بماند به نزد خداوند اهورامزدا . . . چهار روز گذشته از شهریورماه، شهریورروز، روز دوشنبه، ساعت یازده، در استان خوزستان و به شهر بیلاباد (گندی شاپور)، که او پرواز کرد . . . به سوی سرای فروغ».

بنگرید به: وامقی، ایرج، نوشته‌های مانی و مانویان، ۱۳۷۸، ص ۲۹۰ تا ۲۹۳؛ M. Boyce, Acta Iranica, No. 9.

آنگونه که از متون مانوی برمی‌آید، روز مرگ مانی در نزد مانویان یکی از بزرگترین جشن‌ها دانسته می‌شده و ظاهراّ به هنگام مرگ مانی این روز برابر با جشن «بِـما/ بِـمو» نیز بوده است.

به این ترتیب، چهارم شهریورماه نه تنها هنگام جشن شهریورگان، بلکه همزمان با جشن زادروز داراب (کورش؟) و جشن درگذشت یا جانباختن مانی نیز هست. همزمانی این دو رویداد اخیر از نگرگاهی دیگر نیز توجه برانگیز است: از سویی هنگام زایش پادشاهی بلندآوازه و کوششگر آرمان‌شهر ایرانی؛ و از سویی دیگر مرگ مانی درست در همین روز و دستاورد سلطه موبدان ساسانی بر ایران‌شهر و تباهی آرمان‌شهر ایرانی.

سنگ‌نگاره‌ای در بیشاپور
عکس از غیاث‌آبادی، ۱۳۷۶
ممکن است مردی که در زیر سم اسب بهرام شاه فرو غلتیده است، سنگ‌نگاره مانی باشد.

مانی، پیامبر بزرگ و پاکدل و صلح‌جوی ایرانی، همه عمر شصت و یکساله خود را صرف گسترش پیام دین مانوی کرد. او برخلاف بسیاری از ادیان که به رسمیت نشناختن و رد کردن ادیان و باورهای دیگر را افتخاری برای خود می‌دانند، تمامی پیامبران و ادیان پیشین خود را به رسمیت شناخت و گرامی داشت. مانی پیامبر دینی به تمام معنا در پیوند با فرهنگ و هنر بود که خود و پیروانش بیش از همه ادیان دیگر از خود کتاب و آثار مکتوب و نگاره‌های بی‌همتا باقی گذاشتند. همچنین مانی پیام‌آور جهان‌شمول‌ترین دین جهان باستان بود که پیروانش به مدت قریب یک هزار سال در گستره‌ای از شمال اروپا تا شرق چین زندگی می‌کردند.

یکی از شناخته‌شده‌ترین آیین‌های مانوی که در سراسر جهان امروز برجای مانده و بکار می‌رود و یادمان آن نیکومرد آشتی‌جوی ایرانی است، شیوه دست دادن مردمان با دست راست است.

مانی، سرنوشت تلخی داشت. سرنوشت تلخ و همیشگی مردان بزرگ تاریخ ایران، و قربانیان اتحاد شوم حکومتداران، اشراف و روحانیان. اتحاد قدرت و ثروت و نیرنگ.

داستان بسیار ساده بود. همانگونه که بعدتر با مزدک و دیگران هم اجرا شد. مانی را به جلسه مناظره با موبدان در حضور بهرام یکم دعوت می‌کنند و او را در یک دادگاه تفتیش عقاید به جرم «کفر» محکوم به مرگ می‌کنند. او در زندان نیز نه تنها از پیام دین و آرمان خود دست بر نمی‌دارد و توبه نمی‌کند؛ بلکه از هر فرصتی برای رساندن اندرز و شناساندن دین و اندیشه‌های خود برای جامعه بشری بهره می‌برد.

مانی به حکم موبدان پیرو صلح و آشتی و با تأیید بهرام‌شاه در شهریورروز از شهریورماه سال ۲۷۶ میلادی و در روزی که لابد دیگر موبدان سرگرم آراستن مجلس جشن شهریورگان یا آیین آرمان‌شهر ایرانی بوده‌اند، پس از شکنجه‌های هولناک کشته می‌شود و پیکرش را برای مدتی طولانی بر دروازه گندیشاپور می‌آویزند. دروازه‌ای که تا صدها سال بعد به نام «دروازه مانی» خوانده می‌شده است.

موبد کرتیر، در کتیبه‌های نقش‌رستم و سر مشهد به بازگویی این رویداد می پردازد: «کیش اهریمن و دیوان از شهر رخت بر بست. یهودیان و بوداییان و برهمنان و مسیحیان و نزاریان و مانویان اندر شهر کشته شدند و بت‌های آنان (منظور خدایان آنان) نابود شد. دیوکده‌های آنان (منظور نیایشگاه‌ها) منهدم گشت و به جایگاه نیایش ایزدان (منظور آتشکده) بدل شد، شهر به شهر، جای به جای . . . من کافران و ملحدانی که به انجام فرایض دینی نپرداختند را کیفر دادم . . . من بسا آتشکده نشانیدم، بسیار کسان به دین روی آوردند و من دین مزدیسنا را اندر شهر نیکنام کردم»

باسپاس فراوان از استاد حسینی عزیز

اسماعیل  بن سلطان حیدربن جنیدصفوی از نوادگان شیخ صفی الدین در تاریخ 892 هجری قمری در شهر اردبیل متولدشد پدرش سلطان حیدروالی اردبیل مغان و مشکین و رهبریت طریقت صفویه را عهده داربود در جنگ با فرخ یسار شیروان شاهی کشته شد.

مادر شاه اسماعیل از دختران اوزون حسن پادشاه آق قویونلو بود که نسبت رومی نیز داشت سلطان یعقوب دایی شاه اسماعیل که در مغلوبیت وکشته شدن سلطان حیدر دست داشت پس از مرگ او فرزندانش را دستگیر ودر محبس استخر فارس زندانی نمود تا اینکه سلطان یعقوب نیز مرد . رستم بیگ آق قویونلو آنها را آزاد کرد برادر بزرگشان سلطان علی با آق قویونلو ها جنگید وکشته شد برادر دیگر ابراهیم نیز بر اثر بیماری از دنیا رفت ولی اسماعیل به لاهیجان رفت و به خاندان شیخ زاهد گیلانی پدر زن شیخ صفی الدین پناهنده شد.

در سال 905در حالی که نوجوانی بیش نبود به رهبری صفویان رسید و مریدان او را به صدارت طریقت خویش برگزیدند  اسماعیل اردوی قزلباش را ترتیب داد بعد از تکمیل وتجهیز  اردو به سر زمین شیروانشاه حمله کرد و آنها را مغلوب وخون پدر و جد خود را ستاند بعد از دو سال تبریز را از آق قویونلو ها گرفت و تاجگذاری کرد در 16 سالگی فرمان رسمی شدن مذهب شیعه را صادر کرد و در کنار زبان فارسی زبان ترکی را نیز رسمیت داد در این زمان اکثر مکتوبات ترکی بود و نشانه هایی از آن در اسناد دوره صفوی وجود دارد ایشان کشور پر قدرت  بوجود آوردندبغداد وتاشکندو... را تصرف نمود در هیچ جنگی شکست نخورده بود الا جنگی که میان او وسلطان سلیم عثمانی در چالدران روی داد که علی رغم جان فشانی ها ی یاران خودبا شکست سخت روبرو شد بعد از این شکست گوشه گیر و ناراحت بود تا اینکه در سال 930 ه.ق در گردنه سایین قلعه بین سراب واردبیل بر اثر بیماری در گذشت آرامگاهش در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی می باشد بعد از او پسرش طهماسب به سلطنت رسید شاه اسماعیل مردی شجاع و با غیرت بود در جنگ چالدران نیروهای عثمانی که به توپ مجهز بودند و قشون شاه اسماعیل حتی اطلاع جزی نیز از این سلاح گرم نداشتند اسماعیل از شدت غضب چنان بر آشفت که با حمله به خط اول توپخانه را در هم شکست و با ضربه ای که بر دهانه یکی از توپ ها زد شمشیر مصری او دهانه توپ را تا اندازه قابل تعجبی برید و فرو رفت .

چندی بعد از جنگ ماجرا به اطلاع سلطان سلیم رسانده شداو متعجب شده و دستور داد نامه ای به شاه اسماعیل بنویسند و آن شمشیر عجیب و معجزه گر را از او بخواهند شاه نیز شمشیر مرصع خود را با هدایا به دربار سلطان سلیم فرستاد . سلطان سلیم هر چه قدر با شمشیر بر لوله ی توپ ضربه زد هیچ خطی نیانداخت باز بر آشفت ودستور داد نامه ای دگر بنویسند که شمشیر حقیقی را نفرستادی شاه اسماعیل با متانت جواب نوشت که( شمشیر همان شمشیر است بازو همان بازو نیست ).

شاه اسماعیل بعد از رسمی کردن مذهب شیعه مخالفان را قلع وقمع کرد و به جهت احترام به حضرت علی (ع) دستور داد نام ایشان در اذان (اشهدو ان علیا ولی الله)آورده شود  او در میدان جنگ چون شیر ژیان بود  در ساحه ی ادبیات دارای روح لطیف ودر اشعارش ختایی (خطایی) تخلص می کرد از پیروان مکتب مولویه بود از طی طریق کنندگان اهل حق (قیرخلار)1 بود عشق وافر به زبان مادری داشت در دنیای ادبی آثاری چون ده نامه بهجه الاحرار مناقب الاسرار نصیحت نامه و یک دیوان به یادگار گذاشته است او همچون دراویش سخن می گفت و به صفای باطن توجه عمیق داشت و منصور وار انا الحق می گفت.

ای جان ودلی خراب ائدن عشق       عشاقی کم از تراب ائدن عشق

اودلارا سالیب طریقت اهلینی          یاخوب جگرین کباب ائدن عشق

معشوقه مدام ایچمک ایچون           دللر قانینی شراب ائدن عشق

دیوانه لری سالوب جهانه            ترک ورع و ثواب ائدن عشق

بیر ذره تکی وجوده دوشسه         مشهور چو آفتاب ائدن عشق

دونیاده هر اهل و خانمانی         بی مسکن وخورد و خواب ائدن عشق

هر دمده ختائی خسته حاله        یوز نازیله مین عتاب ائدن عشق

(1)-قیرخلار یا اهل حق که در میان عرفای فارسی زبان به چهل تنان مشهورند از فرقه ی یتدی لر (هفت تنان) هستند آنها معتقدندکه دو خصوصیت تمام در وجود چهل تن از اصحاب پیامبر ظهور نموده و آنها بار اول در کنار مسجد پیامبر جمع شدند و به وجد و و سماع پرداختند اسرار اهل حق توسط حضرت علی به شیخ حسن بصری و آنهم به دیگری انتقال داده و در خلق ادبیات عرفانی و صوفیانه دراویش اهل حق نقش بزرگی ایفا کردند.

منابع =سخنوران آذربایجان-عسگر زینالی: با اندکی دخل و تصرف

-سیری در تاریخ زبان آذربایجان و لهجه های ترکی –با اندکی دخل وتصرف

2005 Banff Mountain Photography Competitionنشانهای نمازگزاران تبتی در ساحل بزرگترین دریاچه آبهای شور دنیا در گراند پرایز.
مید نورتن Mead Norton عکاس آزاد در مسابقه ی عکاسی کوهستان Baff این عکس را چنین مینامد : پشکش نمازگزاران در ساحل دریاچه تام تسو ، تبت .

هر سال هزاران نمازگزار از تبت ، چین و کشورهای دیگر به این سفر طولانی می آیند . به خواست بودا نماز میخوانند و دعا میکنند و نشاههای پارچه ای وابریشم را در کنار ساحل می آویزند .
نورتن می گوید : آنها معتقدند که باد نشانهای آنها را میبیند و وقتی آنها را با خود ببرد به معنی رهایی و آزادی آنهاست .

سازمان کوهستان Baff به منظور حفظ و ترویج فرهنگ کوهستان این مسابقه را در 5 عنوان مختلف برپا کرده است : مخاطره در کوهستان ، فر هنگ کوهستان ، محیط کوهستان ، گونه های گیاهی و جانوری در کوهستان و چشم انداز کوهستان .

Best Photo - Mountain Adventure
بهترین عکس مخاطره در کوهستان

                 
متچ تولودرMitch Toelderer  در حال پرش از روی صخره توسط پیتر ماتیسPeter Mathis  از استرالیا
پیتر می گوید : " نزدیک ماه ژانویه میچ و من با همدیگر صخره را و میشناختیم . البته حالا برف سنگینی اونو پو شو نده بود . میچ صخره را چک کرد وبعد با تخته پرش سقوط را انجام داد .
ژانویه به خاطر ارتفاع خورشید  بهترین فرصت برای گرفتن این عکسهاست . در فوریه خورشید بالاتره و در پس زمینه به اندازه کافی سایه نیست .

Best Photo - Mountain Culture
بهترین عکس فرهنگ کوهستان : بوبی مودل Bobby Model  از نایروبی – کنیا

دختری جوان در دورترین نقطه کشمیر – پاکستان
مودل میگوید : ما در قلب Karakoram مستقر شدیم . این نقطه دورافتاده ترین مکان دنیاست . کشمیر در حال نزاع با هند و چاکستان است . واین نزاع موجب برخورد این مردم با جوامع مختلف و موانع سیاسی شده واین عوامل بر هویت این مردم تاثیر زیادی برجای گزارده است .
روند مذاکرات صلح بین پاکستان و هند درباره حد مرزی سراغاز نزاع دیگریست .

Best Photo—Mountain Environment
بهترین عکس محیط  کوهستان

"ملکه قرمز جنگل " : پاتریک استول
" من اغلب هنگام حرکت به سمت ساحل ارگان از این محوطه درختان صنوبر عبور میکنم . گاهی اوقات اینجا خیلی سورئال و بدشگون بنظرم می آید . غلظت تاریکی و برگهای روی زمین منو به یاد آلیس در سرزمین عجایب میندازد ."

Best Photo—Mountain Flora and Fauna
بهترین عکس گونه های گیاهی و جانوری کوهستان

داستی دمرسون   Dusty Demerson از Colorado
" من شیفته بازی نور وسایه بین جنگل و برفی که تازه آمده بود شدم . بیشتر دره ها از درختهای انبوه پوشیده شده بود . تا بالاخره من سرو جوان خودم را پیدا کردم ." 
 
Best Photo—Mountain Landscape
بهترین عکس چشم انداز کوهستان

پیتر ماتیس Peter Mathis از استرالیا
" بعد از یک برف سنگین در دسامبر من بدنبال راهنمای اسکی میگشتم . حدودا 50 سانتیمتر برف باریده بود از گوشه ای من تپه های کوچک را دیدم درجه حرارت پایین بود و دانه های برف کریستالی شده بودند و منظره بسیار جالبی بوجود آمده بود .
منباره به آنجا برگشتم اما هیچوقت دیگر آن منظره را ندیدم . "